A3. Μέσα επικοινωνίας στην εκπαίδευση: Από τη γραφή στην εικόνα
Γιώργος Πλειός, Καθηγητής, Τμήμα ΕΜΜΕ-ΕΚΠΑ

Ευαγγελία  Κούρτη, Καθηγήτρια ΤΕΑΠΗ-ΕΚΠΑ
Α' και Γ εξάμηνο

Σκοπός του μαθήματος
Ο σκοπός του μαθήματος είναι να γνωρίσουν αναλυτικά οι φοιτητές/-ριες το περιεχόμενο, τις μορφές και τους κώδικες της εικονικής ιδεολογίας και ειδικότερα να γνωρίσουν τους τρόπους με τους οποίους η εικονική ιδεολογία συμβάλλει στην αναδιάρθρωση της σχολικής εκπαίδευσης.

Ενότητες του μαθήματος
Το μάθημα χωρίζεται σε δύο ενότητες:
α) Στην πρώτη ενότητα εξετάζεται η ιστορική εξέλιξη των σχέσεων εκπαίδευσης και ΜΜΕ, πριν από την εμφάνιση των οπτικοακουστικών ΜΜΕ. Εδώ γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην άρρηκτη, ενδογενή σχέση εκπαίδευσης και ΜΜΕ, μέσα όμως στο κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό πλαίσιο της εποχής, και κάτω από το φως της παράδοσης του Διαφωτισμού.
β) Στη δεύτερη ενότητα εξετάζεται η σχέση ΜΜΕ και εκπαίδευσης μετά την εμφάνιση των οπτικοακουστικών μέσων και μέσα στο πλαίσιο των σημαντικών οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών μεταβολών που προκάλεσαν η μαζική παραγωγή και η μαζική κατανάλωση. Προσδιορίζεται και αναλύεται η έννοια «εικονική ιδεολογία».

Αναλύονται σε συντομία τα κύρια σημεία στα οποία είναι ιδιαίτερα έντονη η σχέση εκπαίδευσης και ΜΜΕ: σχολική τηλεόραση, εκπαιδευτική τηλεόραση, σχολική εκπαίδευση, κατασκευή της εικόνας του σχολείου, εκπαίδευση στα ΜΜΕ.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σχέση ΜΜΕ και εκπαίδευσης μετά τη δεκαετία του 1970, και πιο συγκεκριμένα, στην αναδιάρθρωση της εκπαίδευσης εξαιτίας της επικράτησης των οπτικοακουστικών ΜΜΕ στη δημόσια επικοινωνία, σε συνάρτηση με την καταναλωτική κοινωνία και τις νέες τεχνολογίες.

Η αναδιάρθρωση της σχολικής εκπαίδευσης, κάτω από την επίδραση της εικονικής ιδεολογίας, εξετάζεται στα εξής επίπεδα:

1. Εκπαιδευτική γνώση

Παρουσιάζονται συστηματικά οι σημαντικότερες μεταβολές που παρατηρούνται στην εκπαιδευτική γνώση και οι οποίες συνδέονται με την κυριαρχία των ΜΜΕ, ειδικότερα των οπτικοακουστικών, στη δημόσια επικοινωνία και στην επικοινωνία γενικότερα. Αναλυτικότερα, παρουσιάζονται οι μεταβολές:

   -  στη σημειολογική διάρθρωση των σχολικών εγχειριδίων (εικόνες, τυπο-γραφικά στοιχεία, σχέση πλήρους-κενού, λεκτικοί-εξωλεκτικοί κώδικες)

   - στο περιεχόμενο των σχολικών εγχειριδίων (θεματικές, σχέση ανθρωπιστικής-τεχνοκρατικής γνώσης, αισθητική-πληροφοριακή προσέγγιση)

   -  στα αναλυτικά προγράμματα (μετατόπιση από τα γνωστικά αντικείμενα στις θεματικές ενότητες, από τα ανθρωπιστικά στα τεχνοκρατικά μαθήματα κτλ.)

2. Κοινωνικοί ρόλοι και κοινωνικές σχέσεις στο σχολείο

Εξετάζεται ο πολιτισμός της εικόνας, και ιδιαίτερα η εικονική ιδεολογία, ως πηγή διαμόρφωσης προτύπων ρόλων:

   -   για τους εκπαιδευτικούς

   -   για τους μαθητές

   -   για τη διαμόρφωση της κατάστασης μέσα στην τάξη

3. Η εικονική ιδεολογία ως πηγή και πεδίο αναδιάρθρωσης του πολιτιστικού κεφαλαίου

Η ανάλυση αυτής της ενότητας λαμβάνει υπόψη την εξειδίκευση και γενικότερα τις μεταβολές στην οργάνωση της εργασίας. Με τον τρόπο αυτό, οι μεταβολές στην εσωτερική οργάνωση και στη λειτουργία της εκπαίδευσης, με την επίδραση της εικονικής ιδεολογίας, συνδέονται με τις εκροές της ή τις εκπαιδευτικές λειτουργίες.
Με την έννοια αυτή, οι όποιες μεταβολές στην εκπαίδευση, κάτω από την επίδραση των οπτικοακουστικών ΜΜΕ και της κουλτούρας τους, έχουν ευρύτατη λειτουργική θεμελίωση μέσα στο κοινωνικό σύστημα.